وکیل نفقه

زمانی که زن در دادگاه اقامه دعوای مطالبه نفقه می کند ، در واقع می خواهد که نفقه اش به وی پرداخته شود . حالا سوال مهمی که ممکن است مطرح شود این است که مبلغ نفقه زن چقدر است ؟ پاسخ به این سوال نیازمند ارائه توضیح در مورد نحوه محاسبه میزان نفقه است.

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

در کشور ما قانون‌گذار حضانت و نگهداری از فرزند را هم حق و هم تکلیف والدین دانسته است. البته این حق و تکلیف مستلزم مخارج مادی است که در قانون از آن تحت عنوان نفقه یادشده است. از آنجایی ‌که ریاست خانواده طبق قانون و عرف بر دوش پدر نهاده شده است، وظیفه پرداخت نفقه هم با پدر خانواده است.

اما آیا برای عدم پرداخت نفقه فرزند قانون مجازاتی در نظر گرفته است؟ فرزندان تا چه سنی مستحق دریافت نفقه هستند؟ در این گفتار به ابهامات موضوع مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند پرداخته‌ایم؛ اما برای روشن شدن مطلب ابتدا به تشریح نفقه فرزند و موارد مربوط به آن توجه داشته‌ایم. پس با ما همراه باشید تا چالش‌های پیش رو را باهم بررسی کنیم.

جایگاه نفقه فرزند در قانون

بر طبق قانون تکلیف اولیه و اصلی پرداخت نفقه به عهده پدر قرارگرفته است. در صورت نبود پدر و یا نداشتن شرایط هم پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است. قانون‌گذار به ‌راحتی از کنار نفقه فرزندان عبور نکرده است.

با وجود تمام این‌ها نفقه فرزند در قانون به‌طور ویژه تعریف ‌نشده است؛ اما مصادیقی از نفقه فرزند را قانون‌گذار در ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی تحت عنوان نفقه اقارب بیان نموده است. ازجمله آن: مسکن، البسه، غذا و اثاث طلبیت است. البته این موارد تمثیلی بوده و انحصاری نیستند.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند به عهده چه کسی است؟

طبق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی نفقه اولاد یا فرزندان به عهده پدر آن‌ها خواهد بود. در صورتی ‌که پدر فوت کرده باشد و یا اینکه قادر به پرداخت نباشد به عهده اجداد پدری است. در شرایط عدم وجود پدر و اجداد پدری یا عدم قدرت آن‌ها، پرداخت نفقه به عهده مادر قرار می‌گیرد. اگر مادر هم زنده نباشد و یا مشکلات معیشتی داشته باشد، با رعایت درجه نزدیکی، پرداخت نفقه فرزند به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری است.

در شرایطی که چند نفر از اجداد و جدات از حیث درجه نزدیکی برابر باشند نفقه به‌صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم و تأدیه می‌گردد. در اینجا مشاهده می‌شود همان‌طور که اجداد و جدات از فرزند ارث می‌برند، حق حضانت و پرداخت نفقه را نیز قانون‌گذار متقابلاً بر عهده آنان محول کرده است. البته کسی که ملزم به پرداخت نفقه فرزند می‌شود باید دارای تمکن مالی باشد؛ یعنی با انفاق در وضع معیشت خود دچار مضیقه نشود.

فرزندان تا چه سنی مستحق دریافت نفقه هستند؟

والدین وظیفه قانونی نگهداری از فرزندان را به عهده ‌دارند. هزینه‌های این سرپرستی و نگهداری فرزندان هم با والدین خواهد بود. عرفا تا زمانی که فرزندان دارای درآمد معین نباشند پدر نسبت به پرداخت نفقه مسئول است. از منظر شرع و قانون پسران تا سن هجده‌سالگی و مادام که در خانه پدر مشغول تحصیل هستند، می‌توانند درخواست پرداخت نفقه داشته باشند؛ اما بعد از هجده‌سالگی و با ترک تحصیل دیگر پدر وظیفه‌ای قانونی در این خصوص نخواهد داشت.

در مورد پسران این امکان وجود دارد تا زمانی که مستحق نفقه هستند حتی در صورت عدم جدایی والدین اقدام به مطالبه نفقه از پدر نمایند. در رابطه با دختران مادام که ازدواج‌ نکرده‌اند می‌توانند تقاضای پرداخت نفقه داشته باشند. در صورت ازدواج و طلاق، آن‌ها نیز اگر منبع درآمدی نداشته باشند، امکان مطالبه مجدد نفقه از پدر را دارند.

اگر فرزند محجور یا معلول باشد و یا به نحوی قادر به تأمین معاش خود نباشد کماکان نفقه او به عهده پدر است. البته این مورد، نیاز به تأییدیه پزشکی قانونی نیز دارد. حق دریافت نفقه حتی با وجود جدایی پدر و مادر از یکدیگر نیز برای فرزندان محفوظ می‌ماند.

بررسی حق نفقه

بر اساس قانون مدنی ایران فرزند نامشروع حق نفقه ندارد؛ زیرا از شروط پرداخت نفقه اثبات نسب است؛ اما در شرایطی که نسب فرزند نامشروع به پدر و مادر طبیعی اثبات شود دادگاه می‌تواند حکم به نفقه فرزند نامشروع بدهد. در هر صورت ملاک رای دادگاه است. در خصوص فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی همانند فرزندان طبیعی حق نفقه، حضانت، ارث و... جاری است. قانون‌گذار از نظر حقوقی تفاوتی بین این فرزندان و فرزندان طبیعی قائل نشده است.

فرزندخوانده هم اگر طبق روال قانونی امور سرپرستی وی به شخصی منتقل‌شده باشد حق نفقه او پایدار خواهد بود. در این صورت پدر و یا برحسب شرایط مادر می‌بایست نفقه او را بپردازند. از نظر قانونی فرزندخوانده فقط در مورد ارث شرایط متفاوتی دارد و در دیگر موضوعات همانند فرزند طبیعی با وی برخورد می‌شود.

مطالبه نفقه فرزند در صورت اشتغال مادر
کارشناس رسمی دادگستری معمولاً میزان نفقه را با توجه به وضعیت اجتماعی و نیازهای مالی و رفاهی فرزند تعیین می‌کند. ممکن است این تصور به ذهن خطور کند که با شاغل بودن مادر حق مطالبه نفقه فرزند زایل می‌شود؛ اما این تصوری اشتباه است. مادران شاغل هم می‌توانند بابت نفقه فرزند خود طرح دعوی کنند.

حتی اگر پدر برای مسکن فرزندش منزلی را در اختیار وی قرار داده باشد، این امر مانع مطالبه نفقه نخواهد بود. زیرا نفقه تمامی نیازهای مادی از مسکن گرفته تا باقی هزینه‌های زندگی را شامل می‌شود.

ذکر نفقه فرزند به‌عنوان شرط ضمن عقد

طبق اصل عدم تصمیم‌گیری راجع به معدوم امری باطل و بیهوده است. پس به لحاظ حقوقی و فقهی نفقه فرزندی که وجود ندارد نمی‌تواند محل توافق طرفین در عقدنامه قرار گیرد.

نحوه توافق زوجین در خصوص میزان نفقه فرزند

بعد از طلاق، زوجین می‌توانند در مورد حضانت و نفقه فرزندان توافق کنند. با توافق والدین میزان نفقه با اتفاق‌نظر آن‌ها تعیین می‌شود. در این شرایط توافق طرفین ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

در صورت عدم توافق، آن‌ها با مراجعه به شورای حل اختلاف می‌توانند آن را تقاضا کنند. در این مورد شورای حل اختلاف موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد. کارشناس رسمی با بررسی اوضاع ‌و احوال میزان نفقه را مشخص می‌کند. در صورت اعتراض یکی از طرفین به نظر کارشناسی این پروسه تا سه مرحله قابل‌پیگیری خواهد بود.

تعدیل نفقه فرزند

فرزندان برای نفقه آینده خود اقامه دعوا می‌کنند. دادگاه هم با بررسی موضوع در صورت صلاحدید حکم به پرداخت نفقه می‌دهد؛ اما حکم دادگاه در خصوص پرداخت نفقه قطعی نیست؛ زیرا تعدیل نفقه فرزند براثر عواملی مانند تورم، نیازهای جدید نفقه گیرنده، تغییر شرایط زندگی و... ممکن است.

این امکان با کاهش تمکن مالی شخص نفقه دهنده هم متقابلاً وجود دارد. در این صورت دادگاه با درخواست یکی از طرفین می‌تواند میزان نفقه فرزند را تعدیل کند.

دعوای مطالبه نفقه توسط چه کسی اقامه می‌شود؟

به استناد ماده شش قانون حمایت خانواده در مورد دختر کمتر از نه سال و پسر کمتر از پانزده سال مادر و یا کسی که سرپرستی طفل را به عهده دارد می‌تواند برای مطالبه نفقه علیه پدر اقامه دعوا کند.

فرزندان کمتر از هجده سال خودشان می‌توانند دعوا مطالبه نفقه را به طرفت پدر مطرح کنند. البته این در صورتی است که وی حکم رشد از دادگاه داشته باشد. برای مطالبه نفقه فرزند مشورت با وکلای کاردان و آشنا به امور حقوق خانواده هوشمندانه ترین اقدام خواهد بود. شما می توانید با مراجعه به کارشناسان و وکلای متخصص تیم حقوقی این راه را به آسانی طی کنید. همچنین مجموعه حرفه ای وکیل پاسخگوی سوالات حقوقی شما به طرق مختلف خواهد بود.

بررسی مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

بر طبق پیش‌بینی‌های قانون پدری که با داشتن استطاعت مالی از پرداخت نفقه فرزندش امتناع کند، هم‌ بار حقوقی و هم‌بار کیفری برای وی خواهد داشت. مادر یا سرپرست به دنبال عدم پرداخت نفقه فرزند توسط پدر می‌تواند علیه وی اقدام به طرح دعوای حقوقی و همچنین شکایت کیفری کند.

مرجع قضایی مطالبه نفقه فرزندان

شکایت پرداخت نفقه نخست در دادسرا مطرح می‌شود. پس ‌از آن دادگاه‌های خانواده و یا حسب مورد شورای حل اختلاف به این امر رسیدگی می‌کنند. در صورت عدم پرداخت پدر، الزام به پرداخت نفقه و همچنین مجازات وی از طریق اجرای احکام به عمل می‌آید.

طرح دعوای حقوقی مطالبه نفقه فرزند و مجازات آن

قانون‌گذار در ماده شش قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر داشته است: مادر یا شخصی که حضانت طفل و یا نگهداری شخص محجور را به عهده دارد حق اقامه دعوا برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را دارد. بر طبق این ماده مادر و یا سرپرست با اقدام به طرح دعوای حقوقی می‌تواند از تاریخ تقدیم دادخواست نسبت به نفقه آینده فرزند مدعی شود.

در خصوص نفقه فرزند قانون‌گذار مطالبه نفقه گذشته را ملاک عمل قرار نداده است. اما با این ‌وجود در شرایطی هم با اثبات دین شاید بتوان نفقه گذشته را هم مطالبه کرد. زیرا شرعاً وقتی دینی بر ذمه کسی ثابت شد اصل بر بقای آن است. در مورد دعوای حقوقی دادگاه بعد از طی مراحل قانونی پدر را ملزم به پرداخت نفقه فرزند می‌کند. اگر وی همچنان از پرداخت خودداری کرد دادگاه با توقیف اموالش نفقه را به شخص می‌پردازد. در مواردی هم ممکن است قرار جلب نفقه دهنده صادر شود.

طرح دعوای کیفری مطالبه نفقه فرزند و مجازات آن

زمانی که پدر از پرداخت نفقه فرزندش امتناع کند تحت شرایطی جرم ترک انفاق تحقق پیدا می‌کند. با تحقق جرم ترک انفاق طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ پدر به حبس تعزیری درجه شش یعنی حبس بیش از شش ماه تا دو سال محکوم می‌شود. همچنین بر اساس همین ماده تعقیب کیفری این جرم منوط به شکایت شاکی خصوصی است. در صورت گذشت شاکی خصوصی از شکایت در هرزمانی که باشد تعقیب کیفری یا اجرای مجازات موقوف می‌گردد. یعنی این جرم در زمره جرائم قابل‌گذشت است.

شروع به رسیدگی به این جرم در دادگاه مستلزم طرح شکایت از طرف مادر یا اشخاصی است که سرپرستی فرزند را به عهده‌دارند. در هر صورت طفل مستقلاً امکان طرح شکایت کیفری را ندارد.

شرایط تحقق جرم ترک انفاق عبارت‌اند از:

• استطاعت مالی پدر
• استنکاف از پرداخت نفقه توسط پدر
• عدم شرایط مالی مناسب فرزند
• در حال ادامه تحصیل بودن فرزندان ذکور پس از سن هجده سال
• عدم ازدواج فرزندان اناث

تأثیر اجرایی مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

زمانی که فرزند مطالبه نفقه می‌کند این به معنای نیاز مالی وی است؛ اما متأسفانه در دادگاه راه‌حل اجرایی مناسبی برای پرداخت فوری نفقه فرزند وجود ندارد. با وجود اشاره کنوانسیون حقوق کودکان به موضوع نفقه فرزند، این مهم مورد توجه چندان دادگاه‌ها قرار نمی‌گیرد. زیرا پرداخت نفقه فرزندان مستلزم رعایت تشریفات آیین دادرسی است.

این تشریفات موجب به تعویق افتادن حق واقعی کودک خواهد شد. به‌ عنوان‌ مثال در صورت معرفی و توقیف مال بازهم به دلیل روند کند دادرسی و وجود مسائلی همچون مستثنیات دین امکان دسترسی سریع به نفقه نخواهد بود. به هر حال بهتر این بود که قانون‌گذار پرداخت نفقه فرزند را ابتدا از سوی دولت پیش‌بینی می‌کرد. سپس با پرداخت نفقه از سوی پدر این مبلغ به صندوق دولت بازمی‌گشت.

کلام پایانی

در این مقاله به جرم ترک انفاق به ‌عنوان مجازات عدم پرداخت نفقه اشاره کردیم. در واقع وقتی به‌طور قانونی مسئولیتی بر کسی بار می‌شود در صورت تخلف از آن باید راهی برای تضمین آن در قانون پیش‌بینی‌شده باشد. در غیر این صورت تعیین و تأکید بر اجرای پرداخت نفقه بی‌معنی خواهد بود. به همین خاطر مجازات حبس برای کسانی که از وظیفه پرداخت نفقه تخطی می‌کنند در نظر گرفته‌شده است.

این مجازات فقط مختص پدر نیست و شامل هر شخصی است که ملزم به پرداخت نفقه شده است. از مادر گرفته تا جد پدری و...هرکسی که قانون او را مرجع پرداخت نفقه قرار داده است. کلمه (هرکس) هم در قانون مؤید همین نظر است.